Het tekort aan financiële middelen en de achterstand bij het betalen van gerechtskosten en kosten van vertalers en tolken

(Belgische Kamer van volksvertegenwoordigers, Commissie voor Justitie van 06-11-2024)

Bekijk hier ook de video.

05.01  Stefaan Van Hecke (Ecolo-Groen): Mijnheer de minister, u werd op 23 oktober in deze commissie al ondervraagd over het tekort aan middelen voor de gerechtsexperten, tolken en vertalers. U verklaarde toen dat via een herverdeling van kredieten binnen de begroting van de FOD Justitie de nodige bijkomende kredieten zouden worden gezocht om het tekort voor 2024 te compenseren. Deze herverdelingen werden op vrijdag 18 oktober 2024 goedgekeurd door de ministerraad en zouden binnenkort aan het Parlement worden voorgelegd, zo luidde het antwoord.

De vertalers en tolken vrezen echter dat deze extra middelen pas tijdens de kerstvakantie beschikbaar zullen zijn, wanneer de centrale diensten van de FOD Justitie gesloten zijn, en dat de betalingen pas in januari 2025 zouden kunnen worden hervat. Dat zou heel problematisch zijn voor de vele vertalers en tolken die fulltime of grotendeels werken voor Justitie en van de betalingen door Justitie afhankelijk zijn voor hun maandelijks inkomen. Gedurende 3 à 4 maanden geen inkomen ontvangen, terwijl de kosten wel betaald moeten worden, gaat voor persoonlijke drama's zorgen.

Hoeveel facturen voor vertalers, tolken en gerechtsexperten kunnen op dit moment niet meer betaald worden? Over welk openstaand bedrag gaat het momenteel? Op 23 oktober sprak u over 1,5 miljoen euro. Wanneer zullen de extra budgetten, die door interne verschuivingen zijn beloofd, ook effectief beschikbaar zijn en aangewend kunnen worden voor de betaling van de onbetaalde facturen? Kunt u garanderen dat alle openstaande facturen van 2024 binnen een korte termijn kunnen worden betaald? Wanneer zullen de niet-betwiste kostenstaten en facturen van september 2024 en ervoor uiterlijk worden betaald? Wanneer zullen de niet-betwiste kostenstaten en facturen van oktober en november 2024 uiterlijk worden betaald?

05.02  Kristien Van Vaerenbergh (N-VA): Mijnheer de minister, de problematiek is inderdaad niet vreemd aan Justitie. Regelmatig worden er vragen gesteld over de achterstallige betalingen, hier in casu van de vertalers-tolken, maar vaak is het veel ruimer. Zeker aan het einde van het jaar kampt Justitie wel eens met begrotingsproblemen, ook dit jaar blijkbaar. We hebben in de kranten de verschillende getuigenissen van vertalers-tolken gelezen die hun lonen van de laatste twee maanden van 2024 niet ontvangen hebben. Dat is uiteraard een onaanvaardbare situatie voor die essentiële beroepsgroep binnen de justitiële keten. Er zou op korte termijn 20 miljoen euro nodig zijn om de vertalers-tolken correct uit te betalen.

​Hebt u reeds overleg gehad met de vertalers-tolken om een volledig beeld te krijgen van hun situatie en de problemen waarmee zij geconfronteerd worden? Zo ja, welke inzichten hebt u hieruit kunnen halen? Zo niet, plant u dit nog te doen?

Welke concrete stappen hebt u als minister, samen met de FOD Justitie, gezet om dit nijpende probleem zo snel mogelijk op te lossen? Zijn er al budgettaire herverdelingen of andere maatregelen voorzien? Wanneer mogen de vertalers-tolken een oplossing verwachten? Kunnen zij erop rekenen dat hun lonen voor november en december op het normale tijdstip zullen worden uitbetaald? Zo niet, wat is het verwachte tijdkader?

Hoe wil u ervoor zorgen dat dit probleem in de toekomst vermeden wordt, want het keert steeds terug? Gaat het hier over een kwestie van foutieve budgettering of betreft het een structureel tekort in de financiële middelen?

05.03 Jean-Luc Crucke (Les Engagés): Mijnheer de minister, mijn vraag is identiek. Ik had u op 23 september al ondervraagd over wat volgens mij een duidelijk en begrijpelijk - om niet te zeggen gerechtvaardigd - misnoegen was in de wereld van de gerechtsdeskundigen en tolken.

U vertelde mij toen over een herverdeling die door de Ministerraad moest worden goedgekeurd. Maar u vertelde me ook dat het tekort anderhalf miljoen bedroeg. Vandaag lees ik in de pers dat het 20 miljoen is. Waar komt dit verschil in cijfers vandaan?

De pers heeft ook een aantal reacties van betrokkenen gemeld. Achter justitie schuilen nog steeds mannen en vrouwen. Het zijn niet zomaar robots, en gelukkig maar! Deze mannen en vrouwen verkeren persoonlijk in nood omdat het einde van de maand nadert, maar ook het einde van het jaar. Sommigen van hen denken dat ze het faillissement zullen moeten aanvragen en denken eraan om zich tot het OCMW te wenden. Je moet toegeven, het is de wereld op zijn kop!

Tegelijkertijd vernemen we dat de FOD Justitie en zijn directeur-generaal op 4 september 2024 een brief hebben verstuurd waarin de betalingsvoorwaarden worden verstrengd. We begrijpen dat er misschien wat overdreven wordt, maar al bij al staat de tolkenwereld op zijn kop.

Kunt u, afgezien van de opheldering van de cijfers waar ik op wacht, bevestigen dat deze herverdelingen hebben plaatsgevonden, maar dat ze de betaling van andere facturen op andere delen van justitie niet zullen verschuiven?

Hoe kunnen we het leed van deze mensen, voor wie dit een existentiële zaak aan het worden is, verzachten? Het verlies van een job betekent het einde van werk, een faillissement en het is een vicieuze cirkel: minder tolken in dienst van justitie en een vertraging die hoe dan ook voor iedereen nefast zal zijn!

05.04 Paul Van Tigchelt, minister: Dank u, beste collega's, voor uw vragen. Collega Van Vaerenbergh zei het al. Het is algemeen bekend dat justitie bijna elk jaar geconfronteerd wordt met tekorten in de gerechtskosten. Mijn voorgangers werden ook met dit probleem geconfronteerd, zoals ik in de pers heb kunnen lezen.

De gerechtskosten worden geraamd in de begroting. Het is dus slechts een schatting, maar in individuele gevallen beslissen magistraten onafhankelijk en autonoom over de noodzaak om deskundigen en tolken aan te stellen en dus om gerechtskosten te maken.

Ik verwijs even naar het model in Nederland dat met quota werkt voor de magistraten en voor dergelijke kosten. Die traditie kent ons land niet omdat we dat als een miskenning – misschien is dat woord overdreven – of een aantasting van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht zouden beschouwen.

Zoals ik al heb vermeld in antwoord op een vraag van de heer De Smet enkele weken geleden, bevinden we ons in dit debat op de delicate spanningslijn tussen enerzijds de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en anderzijds de budgettaire verantwoordelijkheden en beperkingen van de uitvoerende macht. Een structurele oplossing van het probleem zou erin kunnen bestaan de rechterlijke orde zelf verantwoordelijk te maken voor het beheer van die gerechtskosten. Dat zou ervoor kunnen zorgen dat de magistratuur zelf wordt verplicht om stil te staan bij de noodzaak van sommige kosten.

Een deel van uw specifieke vragen heb ik al op 23 oktober beantwoord, waarnaar u ook alludeert. De afgelopen jaren zijn de gerechtskosten fors toegenomen, wat onder meer het gevolg is van de indexering van de tarieven. Voor 2023 was er een indexering van 11,11 % als gevolg van de energiecrisis in 2022. Dat is natuurlijk moeilijk te voorspellen. In de periode 2020 tot 2024 bedraagt de totale indexering 18,82 %, een percentage waarvan ik zelf ook schrik.

De grootste stijgingen stellen we vast bij de vertalers-tolken, de toxicologische, DNA- en geestesonderzoeken en de forensische geneeskunde.

Daarnaast is de stijging van de gerechtskosten ook het gevolg van de resultaten die politie en justitie hebben geboekt in de strijd tegen de georganiseerde criminaliteit. Grote rechtszaken, zoals er zopas nog een is afgelopen, brengen ook extra gerechtskosten mee.

Daardoor wordt het tekort geraamd op meer dan 20 miljoen euro. Het gaat uiteraard om meer dan enkel de kosten voor vertalers en tolken. Het tekort voor de betaling van de facturen van de vertalers-tolken wordt momenteel op 2 miljoen euro geraamd. Vandaag zijn zowat 3.039 facturen al ontvangen op de taxatiebureaus.

Er zijn herverdelingen gedaan om deze tekorten te compenseren. Dankzij interne herverdelingen zullen er midden november extra middelen beschikbaar zijn.

Dus niet volgende week, maar de daaropvolgende week.

De belangrijkste herverdelingen zijn opgenomen in het wetsontwerp met de tweede aanpassing van de algemene uitgavenbegroting voor het begrotingsjaar 2024, dat op 12 november door de commissie Begroting zal worden behandeld.

Als dit wetsontwerp aan het eind van de maand wordt goedgekeurd, zullen de extra middelen midden december beschikbaar zijn. Mijn administratie zal dan alles in het werk stellen om zoveel mogelijk onbetwiste facturen voor vertalers en tolken nog voor het einde van het jaar te betalen.

U hebt gelijk als u zegt dat dit belangrijk is. Die mensen hebben prestaties geleverd en moeten daarvoor dus worden betaald. De interne herverdelingen zitten vervat in een wetsontwerp. Als dat wetsontwerp wordt goedgekeurd, kunnen we die achterstallen zo snel mogelijk inhalen via interne herverdelingen.

Mevrouw Van Vaerenbergh, u vraagt mij of ik daarover heb gesproken met de vertalers-tolken. Nog deze week staat een overleg gepland tussen mijn kabinet, mijn administratie en de beroepsgroepen van de tolken. Tijdens dat overleg zullen we een zo precies mogelijke indicatie van de timing meedelen.

Het spijt mij dat ik het opnieuw moet zeggen, maar voor dit soort problemen hebben we een regering met volheid van bevoegdheid nodig. Een minister van Justitie die, zoals in het verleden trouwens al is gebeurd, naar de regering stapt om extra budget te krijgen om met een probleem komaf te maken, dat kan enkel in een regering met volheid van bevoegdheid die kan beslissen over nieuwe budgetten. Ik ontloop mijn verantwoordelijkheid niet. Ik probeer dat in orde te brengen, maar in lopende zaken kunnen we dus enkel beroep doen op de techniek van de interne herverdelingen, wat we maximaal doen.

Nogmaals, die experts en zeker ook de beëdigd vertalers en tolken zijn essentieel voor het goed functioneren van onze rechtsstaat.

05.05  Stefaan Van Hecke (Ecolo-Groen): Mijnheer de minister, ik dank u voor uw antwoord.

U zegt dat dit zich bijna elk jaar voordoet, maar toen ik in 2007 ben begonnen, hebben we een hele periode gehad waarin er heel veel achterstallen waren. Toen zijn er wetswijzigingen gebeurd om het op een ander niveau te doen. Ik heb de indruk dat het toen wel een tijdje vlotter is gegaan, maar nu zitten we opnieuw met een probleem.

Ik ben niet helemaal gerustgesteld door uw antwoord. Ik begrijp wel dat er op wetgevend vlak nog iets moet worden geregeld, maar ik vraag mij af of de mensen wel betaald zullen worden als die middelen midden december beschikbaar zijn. Ik hoor van op het terrein ook dat er personeelsproblemen zijn om al die kostenstaten en facturen te verwerken. Zelfs als de budgetten er zijn, lopen ze vertraging op. Waar vroeger 90 % van de facturen binnen de 30 dagen werd betaald, is dat de laatste tijd, met voldoende budgetten, gedaald tot 70 %. Welke garantie is er dus dat er tijdig zal worden betaald, ook als de extra budgetten er zijn? De mensen op het terrein zijn echt bezorgd.

Zoals u zei, heeft Justitie die experts, tolken en vertalers nodig en dat is ook het punt dat we moeten maken. Zonder hen kunnen heel veel rechtszaken, vooral strafzaken, niet vooruit. Deze mensen moeten ‘gesoigneerd’ worden, want waarom zouden ze er nog voor kiezen om voor Justitie te werken, indien elk jaar dezelfde problemen opduiken en ze niet tijdig worden betaald? We lopen het risico dat goede vertalers, goede tolken, goede experten niet meer of veel minder voor Justitie zullen werken. Zo schieten we in onze eigen voet.

Mijnheer de minister, ik begrijp dat het niet gemakkelijk is in lopende zaken, maar dit dossier verdient ook in lopende zaken alle prioriteit. In dit Parlement zullen we u steunen om tot een oplossing te komen.

05.06  Kristien Van Vaerenbergh (N-VA): Net als bij mijn collega, is bij mij ook niet alle ongerustheid weggenomen, mijnheer de minister. Het is een goede zaak dat u in overleg zal treden met de vertalers-tolken. Zoals de collega ook aangaf, is er het budgettaire probleem, maar het probleem van die betalingen gaat ruimer. Bovendien is het een terugkerend probleem.

Ik hoop echt dat die mensen half december kunnen worden uitbetaald, want zij zijn een belangrijke schakel in het proces. Het is belangrijk dat zij correct en tijdig worden betaald. Zo niet, zullen zij niet meer voor Justitie wensen te werken. Het is al zeer moeilijk om mensen te vinden die vandaag voor Justitie willen werken. Deze situatie moet worden opgelost, zodat deze mensen opnieuw met vertrouwen voor Justitie kunnen werken.

05.07 Jean-Luc Crucke (Les Engagés): Ik ben het eens met mijn collega's. Alle werk moet betaald worden. Ik zeg niet dat u niets gedaan hebt. Ik weet dat u zich bekommert om dit probleem, maar ik vraag u om echt alles in het werk te stellen om de nodige oplossingen te vinden voor een stipte betaling. Wordt er niet gezegd dat voorkomen beter is dan genezen? Ik hoef u niet te vertellen wat u moet doen, maar ik wil alleen suggereren dat samenwerking met andere collega-ministers misschien nuttig kan zijn. Ik ben bang dat niet iedereen op tijd betaald zal worden. Dit is al het geval, maar als ik zeg op tijd, bedoel ik voor het einde van het jaar. Moeten we niet samenwerken om de betaling van de personenbelasting voor een bepaalde periode uit te stellen? Zonder natuurlijk extra boetes of interesten op te lopen, zouden btw-afdrachten ook drie of vier maanden kunnen worden uitgesteld. Dit zou kunnen voorkomen dat sommige bedrijven failliet gaan of het faillissement moeten aanvragen. Er zou ook uitstel moeten zijn voor socialezekerheidsbijdragen, ook weer zonder verhogingen. Zou dit geen manier zijn om ervoor te zorgen dat degenen die in dienst van justitie werken in de toekomst niet wegvallen omdat ze niet meer kunnen werken?

Het incident is gesloten.