Gerechtstolken moeten werken in hallucinante omstandigheden

De Beroepsvereniging Beëdigd Vertalers en Tolken (BBVT.be) vraagt zich af of het openbaar ministerie morgen er alsnog zal in slagen voldoende tolken voor de juiste talen in Brussel te vinden met het oog op de voortzetting van het proces tegen een bende vermoedelijke mensensmokkelaars. Afgelopen dinsdag moesten de pleidooien in die zaak voor de correctionele rechtbank van Brussel worden uitgesteld bij gebrek aan tolken. Dit uitstel betekent een grote kost voor de maatschappij en is een kaakslag voor onze democratische rechtstaat.

In haar recentste jaarverslag heeft het College van procureurs-generaal bovendien gesteld dat mensensmokkel één van de vijf belangrijke criminaliteitsfenomenen voor dit jaar is. Uit de synthesenota van het nationaal politioneel veiligheidsbeeld blijkt dat België een transitland is voor mensensmokkelaars.

Aangezien de zaak dit keer allicht wel zal kunnen worden behandeld, zullen pers en eventuele andere geïnteresseerden alsnog de mogelijkheid hebben om getuige te zijn van de hallucinante omstandigheden waarin de opgevorderde tolken hun taak moeten uitvoeren. De BBVT signaleerde al eerder dat er wegens het nijpend tekort aan tolken die nog voor Justitie willen werken meer en meer wordt gegrepen naar de noodoplossing van een relaistolk. Men werkt dan met twee tolken voor één talencombinatie, waarbij er één als tussentolk Nederlands-Frans fungeert, bij gebreke aan beschikbare tolken voor bepaalde talen. Op die manier met tolken is nog veel ingewikkelder en moeilijker dan gewoonlijk. Er is een groter risico dat bepaalde stukken de mist ingaan bij de vertaling of onvertaald blijven. Het vergt bovendien meer tijd, de debatten duren langer. En er moeten twee tolken worden betaald in plaats van één.

De akoestiek in de zittingszalen van het gerechtsgebouw van Brussel is ronduit erbarmelijk. Er zijn geen of ontoereikende geluidsinstallaties. Op eerdere voorstellen en vragen van de BBVT om tolkenkoffers te willen voorzien, werd niet ingegaan. Door het grote aantal tolken voor diverse talen in een rechtszaak overstemmen de tolken elkaar en mogelijk zelfs de magistraten, advocaten of  partijen die aan het woord komen of de debatten moeten kunnen volgen.

Tolken krijgen als enige actoren in een rechtszaak geen inzage in het dossier, zelfs niet in het synthese-pv of de vordering van het openbaar ministerie. De tolk kent dus op voorhand niets van de zaak of de context. Op de zitting vallen moeilijke namen van betrokkenen en slachtoffers, data en benamingen van wetten waar de tolk geen schriftelijke (visuele) ondersteuning van krijgt. Rechters, parketmagistraten en advocaten zijn bovendien niet opgeleid om met tolken te werken in de rechtszaal en houden onvoldoende rekening met de tolken.

 Tolken moeten steevast gewoon plaatsnemen tussen de beklaagden die terechtstaan voor mensensmokkel. maar evengoed in rechtszaken met terreurverdachten, Syriëstrijders, drugsbaronnen, wapenhandelaars enz. Alsof veiligheidsvoorschriften niet van toepassing zijn op tolken.

We nodigen u hierbij graag uit om deze openbare terechtzitting bij te wonen. De zaak gaat door morgen dinsdag 13 september 2016 om 14 u in zaal 01.1 van het gerechtsgebouw aan het Poelaertplein nr. 1 in Brussel.

Vanaf 13 u zullen de voorzitter en bestuursleden van de Beroepsvereniging Beëdigd Vertalers en Tolken aanwezig zijn in de wandelzaal van het gerechtsgebouw om meer toelichting te geven over de problematiek. Ook andere tolken zullen aanwezig zijn om te getuigen over de erbarmelijke werkomstandigheden bij Justitie.

De BBVT kan enkel toejuichen dat ook verantwoordelijken van de rechtbank en van de FOD Justitie deze rechtszaak blijken te willen bijwonen om zich persoonlijk te vergewissen van de werkelijkheid. Een delegatie van de Beroepsvereniging Beëdigd Vertalers en Tolken zal deze namiddag, maandag 10 september 2016 om 16 u bovendien ontvangen worden op het kabinet Geens. De Beroepsvereniging drukt de hoop uit dat men ook op het niveau van de beleidscel van de minister van Justitie eindelijk werk wil maken van de door de Beroepsvereniging aangeklaagde mistoestanden bij de werking van tolken en vertalers in strafzaken.

Ernstiger werk dan het ontwerp van KB waaraan de minister van Justitie gedurende twee jaar heeft "gewerkt". Wij hopen dan ook dat de minister eindelijk met een langetermijnvisie komt met constructieve, structurele oplossingen om het beroep van beëdigd vertaler en/of tolk grondig te moderniseren en te professionaliseren. 

Achtergrondinformatie bij de persuitnodiging van 12 september 2016

In een samenleving die alsmaar meer gericht is op globalisatie zijn vertaling en vertolking in strafzaken een absolute noodzaak. De Staat moet er voor zorgen dat de verdachte steeds recht heeft op een vertaler of tolk, naargelang de situatie waarin deze dient ingezet te worden. Hun aanwezigheid heeft namelijk een enorme invloed op de verdedigingsrechten van de persoon die zich op hun diensten wil beroepen. Het is onmogelijk om zich te verdedigen tegen beschuldigingen of een procedure waarvan je de inhoud niet 100% begrijpt.

De besparingsdrang binnen Justice en de bedroevend lage tarieven voor vertalers en tolken in strafzaken houden reële risico’s in. De moeilijkheden om tolken te vinden hebben al geleid tot vrijlatingen van verdachten en zelfs tot vrijspraken. Voor bepaalde EU-talen blijken uitgerekend in de Europese hoofdstad nauwelijks tolken te vinden die voor Justice willen werken. In noodgevallen moet men beroep doen op relaistolken, moeten tolken uit het buitenland worden overgevlogen of moeten onderzoeksrechters ambassadepersoneel opvorderen als gelegenheidstolk. Advocaten moeten meer en meer noodgedwongen hun cliënten vertegenwoordigen wanneer geen tolk kan worden gevonden. Zaken worden dan behandeld zonder dat de verdachte of beklaagde zelf zijn verdediging kan voeren en volgen. Vertalingen zorgen steeds vaker voor problemen in grote strafdossiers. Foute vertalingen en een gebrekkige communicatie in rechtszaken kunnen verstrekkende gevolgen hebben. Ze kunnen het verschil maken tussen een veroordeling en een vrijspraak.

Het onderschatten van deze problematiek jaagt de overheid nog meer op kosten. Een uitstel van een rechtszaak of urenlange zoektochten naar een beschikbare tolk voor een dringend verhoor bij een arrestatie, betekenen telkens een verlies van tijd en middelen voor Justice en de maatschappij. Vrijlatingen, uitstellen van processen of gerechtelijke onderzoeken die in het gedrang dreigen te komen, zijn niet bepaald bevorderlijk voor het vertrouwen van de burgers in de werking van het gerecht. Ze verhogen bovendien het gevoel van straffeloosheid en onveiligheid.   

Het is daarom van essentieel belang dat er beduidend meer dan tot dusver wordt geïnvesteerd in kwalitatieve vertalingen en vertolking in rechtszaken. Onafhankelijke beëdigde vertalers en tolken, die geen banden hebben met de advocatuur of politiediensten, zijn het best geplaatst om in alle neutraliteit de communicatie tussen anderstalige partijen, advocaten, magistraten en rechters te faciliteren, ter vrijwaring van het recht op een eerlijk proces.

De Beroepsvereniging Beëdigd Vertalers en Tolken (BBVT.be) betreurt dat de Europese richtlijn 2010/64/EU betreffende het recht op vertolking en vertaling in strafprocedures uit 2010 intussen nog altijd niet is omgezet naar Belgisch recht. Ook het creëren van een volwaardig statuut voor beëdigd vertalers en tolken wordt duidelijk sterk gehinderd door budgettaire beperkingen binnen Justice. De kwaliteit van het vertaal- en tolkwerk in strafzaken is van elementair belang in een moderne rechtstaat, om te verzekeren dat de normen die zijn vervat in het EVRM en de rechtspraak van het EHRM te Straatsburg, volledig worden nageleefd.

De Beroepsvereniging Beëdigd Vertalers en Tolken kan niet genoeg beklemtonen dat voor een beleid ter vrijwaring van het recht op een eerlijk proces, voor het respect van de mensenrechten en de rechten van de slachtoffers en voor de toepassing van de EU-maatregelen inzake misdaadbestrijding, extra middelen nodig zijn. Enkel een correcte vergoeding van vertalers en tolken in alle facetten van de strafprocedure kan vermijden dat nog meer ervaren beëdigd vertalers en tolken er de brui aan geven. Bij aantrekkelijke en rechtvaardige tarieven zouden bovendien beduidend meer vertalers en tolken overwegen om opdrachten voor Justice aan te nemen. dat kan het gerechtelijk apparaat alleen maar ten goede komen.