Justitie in 2017: wat verandert er voor de BVT?

ALGEMENE BELEIDSNOTA - JUSTITIE - 3 november 2016 

INLEIDING

De modernisering van Justitie en het recht worden verder gezet. 

In de eerste twee jaar werd sterk ingezet op de werklastvermindering van onze griffies en rechtbanken door, met behulp van vijf potpourriwetten, te focussen op een kerntakenstrategie en een versnelling van de digitaliseringsprojecten.

Vanaf het derde regeringsjaar zal prioriteit gegeven worden aan de modernisering van de verschillende wetboeken, in de eerste plaats van het strafwetboek en het wetboek van strafvordering.

EEN EFFICIËNTE, KWALITEITSVOLLE EN TOEGANKELIJKE JUSTITIE – RECHTERLIJKE ORDE 

Rechterlijke organisatie

Hervorming van het gerechtelijk landschap 

In overleg met de twee Colleges, het College van hoven en rechtbanken en het College van het openbaar ministerie wordt de implementatie van de bestuurlijke autonomie van de hoven en rechtbanken en het openbaar ministerie voortgezet.

Een budget zal opgemaakt worden op basis van de beheersovereenkomst. Daarvoor wordt in de begroting voor de FOD justitie een begrotingslijn ingeschreven voor enerzijds de hoven en rechtbanken en voor het openbaar ministerie anderzijds. Ingeval van onenigheid leggen de Colleges en de minister elk een voorstel van budget neer in het Parlement. 

Het verdelen van de middelen onder de rechtscolleges of de parketten zal gebeuren op basis van een evenwichtig model dat voldoende zekerheid biedt aan de gerechtelijke entiteit (de sokkel) en tegelijkertijd solidariteit mogelijk maakt tussen de entiteiten en een performant beheer van de beschikbare middelen stimuleert. Daarvoor worden de statische kaders vervangen door financiële enveloppes op basis van meer dynamische wettelijke criteria. 

Informatisering van Justitie 

De informatisering van justitie en de rechterlijke orde in het bijzonder wordt onverminderd voorgezet. Informatiseringprojecten zijn vanuit hun aard projecten op middellange termijn.

Tegen het einde van 2017 zal het mogelijk zijn om bij alle rechtbanken op elektronische wijze conclusies neer te leggen. Tegen dezelfde termijn zullen alle vonnissen en arresten in één databank opgeslagen worden en zullen de afschriften elektronisch aangemaakt, getekend en verzonden worden.

Door de creatie van een wettelijke basis en het opzetten van een e-pv-platform voor Justitie zullen we een verdere stap zetten naar het elektronisch onderzoeks- en strafdossier. De realisatie van de technische verbinding met politie zal toelaten om op elektronische wijze de pv’s uit te wisselen. De consultatie online, in een beveiligde omgeving, door magistratuur, gedetineerden en advocatuur wordt daardoor eveneens mogelijk. Een jarenlang geformuleerd informatiseringsverzoek vindt dan zijn invulling en zorgt voor een aanzienlijke werklastvermindering.

Gebruik van videoconferentie voor de Raadkamer?

In afwachting van de uitspraak van het Grondwettelijk Hof over de vordering tot vernietiging van de wettelijke basis voor het gebruik van videoconferentie als mogelijkheid voor de verschijning voor de Raadkamer, rollen we videoconferentie uit als vergadertool en verruimen we de piloot in burgerlijke zaken Antwerpen-Hasselt naar de andere ressorten.

Gebouwen en infrastructuur rechterlijke orde 

Het geïntegreerd en allesomvattend masterplan voor gerechtsgebouwen moet leiden tot een aanzienlijke vermindering van het aantal zittingsplaatsen en een meer gecentraliseerd gebouwenbeheer. Een deel van de gerechtsgebouwen is immers verouderd en niet meer aangepast aan de normen voor een moderne justitie. Ook voor rechtzoekenden zal dit meer duidelijkheid bieden.

Het masterplan gerechtsgebouwen zal in 2017 uitgewerkt worden. 

Daarnaast zal vanaf 2017 gewerkt worden met een nieuwe organisatiestructuur voor wat betreft de infrastructuur en het veiligheidsbeleid. Een professionalisering staat hier centraal; de taak van gebouwenbeheerder zal worden weg gehaald bij de magistratuur. 

Er zullen regiomanagers komen per ressort, die telkens onder hen en per cluster van gebouwen over medewerkers zullen beschikken die verantwoordelijk zullen zijn voor de facility enerzijds en de safety & security anderzijds.

De veiligheid van de infrastructuur vormt uiteraard een belangrijke prioriteit in het gebouwenbeleid en het beheer ervan. Voor de gerechtsgebouwen wordt daarbij rekening gehouden met een risicoanalyse gebaseerd op de integratie van drie basiselementen, namelijk organisatie, bouwfysica en elektronische hulpmiddelen.

Vanaf 2017 zal de FOD Justitie voor gerechtsgebouwen ook de kans bieden om risicovolle zittingen te houden in hoger beveiligde gebouwen. Op basis van een dreigingsclassificatie wordt per ressort een gebouw geselecteerd voor de implementatie van een verhoogd veiligheidsdispositief. Hierdoor kan men de beschikbare middelen meer doeltreffend en verantwoord inzetten. 

Tot slot zal ook hier een aandacht gaan naar een vernieuwde, veiligheidsbevorderende onthaalfunctie binnen de gerechtsgebouwen.

Versterking van de Parketten 

Een kwaliteitsvolle Justitie vereist de actieve en efficiënte medewerking van alle actoren. De laatste jaren werd al vastgesteld dat alle dossiers gelieerd aan inbreuken met een terroristisch karakter systematisch worden overgeheveld naar het federaal parket. De recente gebeurtenissen hebben daarenboven een exponentiële verhoging in de werklast mee gebracht voor het federaal parket. Het is dus van het grootste belang om een structurele ondersteuning te bieden om deze werklast het hoofd te bieden. 

Gezien het fenomeen radicalisering zich concentreert in bepaalde politiezones binnen de arrondissementen Brussel en Halle-Vilvoorde, wordt eveneens een accent gelegd op de versterking van de parketten Brussel en Halle-Vilvoorde. 

In de strijd tegen het terrorisme en het gewelddadig radicalisme wordt evenwel niet alleen van het federaal parket, maar ook van de parketten van eerste aanleg en de parketten-generaal een steeds groter en (pro) actiever optreden gevraagd. 

De versterking van de parketten van eerste aanleg en van de parketten-generaal dient zeker ook om de toename aan strafonderzoeken en informaties van gerechtelijke aard afkomstig van de FGP’s en de lokale politiediensten te kunnen opvangen. Het is de logica zelf dat een aanzienlijke capaciteitsversterking van de politiediensten een grotere input bij de parketten en (in graad van beroep) de parketten-generaal tot gevolg heeft. Deze dienen dus evenredig worden versterkt.

Voor het verhogen van de efficiëntie van de strijd tegen het terrorisme en het gewelddadig radicalisme dienen alle betrokken actoren doorheen de keten te worden versterkt.

"Provisie terrorisme": 23.0407.928 euro extra voor gerechtskosten

Een opgevoerde concentratie van acties rond bestrijding van terreur genereert extra kosten voor het geheel van de uitgaven inzake gerechtskosten, zodat à rato van 23.407.928  euro extra kredieten dienden toegekend worden.

Duurzaam budgettair beleid en gerechtskosten 

Een goed en stabiel budgettair beleid staat centraal om de duurzame financiering van Justitie te garanderen. Daarbij wordt voortdurend aandacht besteed aan het in de hand houden van de gerechtskosten. Justitie verzekert de budgettering en financiering van de kosten van onderzoek in strafzaken zonder evenwel greep te hebben op de uitgaven die door het Openbaar Ministerie en de onderzoeksmagistraten autonoom en onafhankelijk in functie van het onderzoek worden beslist. 

Toch worden voortdurend initiatieven genomen om meer greep te krijgen op deze uitgaven en aldus de kosten te beheersen. Deze initiatieven hebben betrekking op drie elementen: het tarief in strafzaken, het volume en een beter beheer. 

Oprichting gerechtskostenbureau’s 

Waar de deskundigen bij burgerlijke kwesties worden gevorderd en de vergoeding ervan door de partijen onderling wordt afgesproken, is dit anders voor de strafrechtelijke pijler. Van oudsher worden hiervoor reglementaire tarieven afgesproken die regelmatig dienen geactualiseerd te worden. 

Alle tarieven worden onder de loep genomen. Daarbij wordt nagegaan in welke mate ze de kosten van de gerechtsdeskundige dekken. Voor een aantal tarieven werd reeds een vermindering doorgevoerd dankzij de evolutie in de technologie: de tarieven voor DNA-analyse en speekselanalyse, alsook de tarieven voor de betekening in strafzaken door de deurwaarders vormen daar een mooi voorbeeld van. 

De tarieven van de telecomoperatoren worden gehalveerd, de tarieven van de tolken en vertalers worden op 1 januari 2017 geactualiseerd, alsook de tarieven van de gerechtspsychiaters in het kader van de internering en de tarieven van toxicologisch onderzoek. Daarna worden de stallingskosten geëvalueerd. 

Het doel is om gerechtskostenbureaus op te richten, die gespecialiseerde cellen in de griffies vormen en zich specialiseren in de planning van de zittingen met oproep van alle justitiële actoren, alsook de volledige boekhouding van de gerechtsdeskundigen en eerstelijnsaanspreekpunt van de gerechtsdeskundigen. 

Bedoeling is de zittingen beter te organiseren, waardoor efficiënter gewerkt kan worden door elkeen die bij een gerechtelijke procedure betrokken is. Aangezien de vele expertises met zijn verschillende uitvoeringsmodaliteiten een zekere specialisatie vereisen, wordt de functie van taxatie (controle op de kostenstaten) verder gespecialiseerd. Met de hulp van het nationaal register kunnen zij de vorderende overheid ook bijstaan bij het zoeken naar de juiste kwaliteitsvolle deskundigen die een toegevoegde waarde kunnen leveren tot de waarheidsbevinding. De vereffeningsdienst doet de nodige controles bij de inbetalingzetting en zorgt voor verdere opvolging naar de betaling toe

Het nationaal register voor gerechtsdeskundigen en voor vertalers/tolken 

Op 1 december 2016 zal het nationaal register voor gerechtsdeskundigen en voor vertalers/tolken van start gaan. Het is de bedoeling om hierin alle deskundigen per expertisedomein en per specialiteitin op te nemen. Aldus hebben onze rechtbanken, de advocatuur, de politie, … (de vorderende overheden) een globaal overzicht van alle dienstenleverancierswaaruit zowel voor de burgerlijke als de penale pijler kan geput worden. 

Dit creëert ruimte voor een kwaliteitsvoller beheer want de wet krijgt verder uitvoering met diverse KB’s over de permanente opleidingsvereisten, over de toe te passen deontologie, over de aanvaardingmaar ook schorsing en schrapping van deskundigen die niet voldoen aan de vereisten en over de toegankelijkheid van de databank. 

In eerste instantie zal elkeen die in de voorbije jaren voor justitie heeft gewerkt hierin kunnen opgenomen worden. Binnen de 5  jaar kunnen die deskundigen alsmede de nieuwe zich laten acccrediteren van zodra ze voldoen aan de voorwaarden van de aangepaste wet van 10 april 2014. 

Correcte betaling 

Zowel het proces van betaling van de deskundigen strafzaken als de terugvordering ervan moet efficiënter kunnen verlopen. In 2015 werd voor 147 miljoen aan kostenstaten uitbetaald, dwz alle kostenstaten van voor 1 januari 2015 die door de rechtbanken werden aangeleverd, konden hiermee betaald worden. 

Een correcte betaling vereist een driepuntscontroleop basis van de vordering, de bevestiging van de afgeleverde dienst overeenkomstig deze vordering en de kostenstaat. 

Daarom zal deze papieren procedure stapsgewijs vervangen worden door een ICT-applicatie waarbij alle vorderingen, alle bevestigingen van de afgeleverde dienst en de kostenstaten worden gerepertorieerd om ze van daaruit in betaling te zetten. Op die manier kunnen er geen kostenstaten “verloren” gaan of “verkeerd geklasseerd” worden.

EEN RECHTVAARDIG EN TRANSPARANT STRAFRECHT EN STRAFRECHTELIJK BELEID

Een vernieuwd Strafwetboek 

Om de hervorming van het strafrecht te realiseren werd, een multidisciplinaire commissie van experten samengesteld. De oefening bestaat er in de huidige goede regels van het Strafwetboek te behouden en de regels en theorieën die in onbruik zijn geraakt, te herwerken of schrappen waar nodig. 

Deze commissie heeft een voorstel van hedendaags en tegelijkertijd toekomstbestendig Strafwetboek opgemaakt. Het uitgangspunt is dat het nieuwe Strafwetboek accuraat, coherent en eenvoudig, en daarnaast ook leesbaar en begrijpelijk moet zijn. De experten hebben hun voorstel van boek I van het Strafwetboek aan het Parlement voorgesteld en toegelicht. Het is de bedoeling dit boek op korte termijn op de Ministerraad te brengen en het advies van de Raad van State in te winnen. Intussen werken de experten verder aan de ontwikkeling van boek II.

Een vernieuwd Wetboek van Strafvordering 

De multidisciplinaire commissie van aangestelde experten voor de hervorming van de Belgische strafprocedure heeft een coherent voorstel van krachtlijnen uitgewerkt waarmee de strafrechtspleging eenvoudiger en efficiënter kan verlopen. Deze krachtlijnen bieden een antwoord op de knelpunten in de huidige strafprocedure die reeds in het in de voorgaande legislatuur uitgevoerde wetenschappelijk onderzoek werden opgesomd en uitgediept. 

Het voorstel van de experten omvat vooreerst de instelling van één soort onderzoek onder de leiding van het openbaar ministerie en onder de controle van een (onderzoeks)rechter, die echter niet langer zelf het onderzoek zal leiden maar die tegelijk versterkt zal worden in zijn controlerende en rechtsprekende functie ten aanzien van het vooronderzoek. 

Daarbij wordt de instelling van de strafvordering middels een burgerlijke partijstelling vervangen door een betere rechtsbescherming van de slachtoffers, die dan meteen ook in alle onderzoeken zal gelden. 

De nieuwe strafprocedure zal zorgen voor een sneller verloop van de strafrechtspleging, onder meer door de afschaffing van de procedure van verwijzing van een zaak naar de rechter ten gronde door het onderzoeksgerecht (de raadkamer).

De lange en logge procedure voor het hof van assisen krijgen een waardige vervanger in de vorm van criminele kamers op het niveau van eerste aanleg en beroep, waarbij de mogelijkheid wordt onderzocht van het betrekken van de burger bij de beslechting van het proces.

De experten hebben hun voorstellen van krachtlijnen aan het parlement voorgesteld en toegelicht zodat nu de redactie van de wetteksten kan worden aangevat.